Op 19 september 2024 kwamen de Noord-Hollandse bodemcoaches van Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) bijeen voor een kennisbijeenkomst over organische stof. Tijdens deze ochtend, georganiseerd door Agrarisch Natuur collectief Water, Land & Dijken (WLD), werd ingezoomd op soorten organische stof en de kennis hierover vanuit de wetenschap, en werd er geoefend met een innovatieve praktische tool om metingen uit te voeren: de Coolstof tool.
Wat zijn Bodemcoaches?
Bodemcoaches zijn bodemdeskundigen/adviseurs die kwalitatief, onafhankelijk bodemadvies op toegankelijke wijze op het boerenerf brengen. Vanuit Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) zijn er 10 Regionale Bodemteams, die elk bestaan uit ca. 10-15 bodemdeskundigen/adviseurs. Onderling wisselen zij kennis en ervaringen uit. Doordat meerdere bodemadviseurs met verschillende expertises samenwerken, kun je een vraagstuk vanuit meerdere perspectieven benaderen en kunnen er sterkere bodemadviezen gegeven worden.
Kennisbijeenkomst organische stof
De ochtend begon met een presentatie van Gera van Os (Lector Duurzaam bodembeheer, Aeres Hogeschool Dronten) over de kringloop van organische stof. Het was een interessant verhaal dat veel vragen en interactie veroorzaakte bij het gezelschap. Want hoe zit dat nou, organische stofbeheer in relatie tot koolstofvastlegging en bodemkwaliteit in brede zin?
Moeilijk en makkelijk verteerbare organische stof: houtige vezels vs. gewasresten
De huidige adviezen om het organisch stofgehalte in de bodem te verhogen zijn onder andere gericht op het toepassen van organische meststoffen of reststromen met een hoog gehalte aan effectieve organische stof (EOS), dat relatief traag verteert en langer dan 1 jaar in de grond blijft. Vaak zijn dat vezelrijke en houtige vormen van organische stof met een relatief hoog Koolstof/Stikstof-gehalte. Deze organische stof wordt geleidelijk afgebroken in de loop van 1-10 jaar. Voor het langdurig vastleggen van koolstof om de opwarming van de aarde tegen te gaan is die termijn eigenlijk veel te kort.
Nieuwe wetenschappelijke inzichten laten zien dat de oudste organische stof in de bodem van microbiële herkomst is; het zijn de afgestorven resten van bacteriën en schimmels, die ‘ingepakt’ zijn door kleimineralen, en daardoor beschermd tegen verdere afbraak. In theorie zou je langdurige koolstofvastlegging kunnen bewerkstelligen door in eerste instantie heel veel microbiële biomassa te kweken. Bijvoorbeeld door het bodemleven te voeren met veel makkelijk afbreekbare organische stof, zoals gewasresten. Vervolgens zouden de micro-organismen als ze afsterven gebonden moeten worden aan kleimineralen, om ze te behouden.
Deze nieuwe inzichten moeten in de praktijk nog worden bewezen, maar zouden kunnen leiden tot andere accenten in het organisch stofbeheer, waarin niet alleen moeilijk verteerbare, maar juist ook makkelijk verteerbare organische reststromen relevant zijn. Een teler beïnvloedt daarmee niet alleen de koolstofvastlegging, maar ook de andere bodem-ecosysteemdiensten, zoals primaire productie, waterhuishouding en bodembiodiversiteit.
Coolstof tool
Aeres Hogeschool participeert in diverse onderzoeksprojecten over organisch stofbeheer, die mede worden gefinancierd door Provincie Noord-Holland vanuit de Voedselvisie. In één van de projecten wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een praktische ‘Coolstof tool’.
De Coolstof tool gebruikt satellietbeelden voor het in kaart brengen van het organische stofgehalte, het meten van separate organische stoffracties, de effecten van klei in compost en het organisch stofbeheer op percelen. Joost Cruijsen (onderzoeker Wageningen University & Research) en Gijs Staats (docent/onderzoeker Aeres Hogeschool Dronten) vertellen: “De tool geeft handvatten om bepaalde maatregelen in de toekomst te nemen waardoor de organische stof balans op percelen verbeterd kan worden.” Adviseurs en ondernemers kunnen met behulp van de tool kosteloos en gemakkelijk inzicht kunnen krijgen in de organische stof balans van hun bedrijf.
“Het was een leerzame kennisbijeenkomst voor onze bodemcoaches.” Concludeert Rozemarijn de Jong, Projectleider WLD, coördinator bodemteam. “Zoals één van de bodemcoaches mooi verwoorde: ‘Kennis vergaren is een herhaling van stappen.’. “

