Met een nieuwe Stikstofwet wil landbouwminister Carola Schouten regelen dat de stikstofuitstoot de komende 10 jaar met 26 procent omlaag gaat. Vorig jaar mei zette de Raad van State een streep door het toenmalige stikstofbeleid. De provincie Noord-Holland is daarna, vanuit haar eigen verantwoordelijkheid als gebiedsregisseur, aan de slag gegaan voor herstel van de natuur met een gebiedsgerichte aanpak. En met oplossingen op maat voor de stikstofuitstoot. Daarnaast oriënteert de provincie zich op mogelijkheden voor het vinden van stikstofruimte voor nieuwe ontwikkelingen in een gebied, zoals de aanleg van een nieuwe woonwijk of weg.
Onlangs voltrok zich in Noord-Holland een scenario van hoe dat in de toekomst zou kunnen gaan. De melkveehouderij van de gebroeders Van Assem in Burgerbrug stond al tijden te koop. Hun 140 koeien hadden ze al van de hand gedaan. Daarmee ging voor schaapherder Marijke Dirkson en haar echtgenoot Martin Orij een droom in vervulling. Zij namen onlangs hun intrek in de vrijgekomen stolpboerderij van de Van Assems, en nemen hun schaapskuddes mee. Marijke Dirkson: “Wij maken al een tijdje Bokashi. Dat is een methode om organisch restmateriaal terug te geven aan de bodem. De gebroeders Van Assem bleken dat ook te doen. We gingen bij ze op bezoek om te kijken hoe zij dat deden. Toen bleek dat hun bedrijf te koop was. We keken die avond op Funda. Wat we daar zagen bleek heel erg op onze wensen aan te sluiten. Wij huurden tot dan toe extra grond voor onze schapenboerderij, maar we hadden nog geen eigen plek. Daarnaast wilden we agrarisch circulair landbouw bedrijven. Dat deden we al maar met deze grond konden we dat verder uitbouwen. Het totale bedrijf kopen was voor ons eigenlijk niet haalbaar. Omdat we wisten dat de provincie op zoek was naar stikstofkansen, kwamen we met de provincie en de Boerenversneller in contact en zo kon de verkoop uiteindelijk tot stand komen. We pachten nu de grond van de provincie en we kijken samen hoe we de circulaire landbouw vorm kunnen geven. Ook willen we graag publiek ontvangen en of we mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij ons kunnen laten werken. We zijn erg blij met de koop. Er gaat een wereld voor ons open.”
Minder stikstof
Als van een boerderij, met een stikstofvergunning voor het houden van koeien, de koeien worden ingewisseld voor schapen, blijft een deel van de stikstofruimte ongebruikt. Schapen produceren namelijk veel minder stikstof dan koeien. Die vrije ruimte zou deels kunnen worden ingezet voor andere activiteiten, bijvoorbeeld voor woningbouw. Een ander deel van de verminderde stikstofuitstoot, 30 procent, komt sowieso ten goede aan versterking van de natuur.
Wat brengt de toekomst?
“We zijn dolgelukkig op onze nieuwe stek. We zijn hier in december ingetrokken en gaan de komende maanden de puntjes op de i zetten. Begin januari hebben we de dieren overgebracht en gaan we hier doorbouwen. Dat komt ook mooi uit nu de kinderen thuis onderwijs krijgen en wij meer in de buurt zijn. Tijdens de 1e dag van de lockdown waren we hier de schapen aan het scannen op dracht en de kinderen waren gewoon lekker thuis. Dat is dikke winst. Onze kinderen van 9 en 5 zijn gewend dat ze meegenomen worden of even alleen moeten blijven maar dat wij nu bij huis aan het werk zijn is echt fijn. Ze kunnen even naar ons toe komen maar ook weer naar huis gaan als ze willen. Wij zijn onze grootste droom aan het leven. Afscheid nemen van het bestaande is spannend maar “wie bang is voor verlies zal nooit de winst kennen” dus we gaan ervoor. We krijgen de kans om ons verder te ontwikkelen en te beginnen met een berg kennis, ervaring, durf en ondernemerschap in onze achterzak. “Als je twee keer een paard verzet geeft dat 64 mogelijkheden”, zo zie ik deze stap. Mijn dochter riep laatst a la Pipi Langkous “ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk dat ik het wel kan”. Nou dat is hier echt wel aan de orde. Ik kan het en ik kan er ook nog eens de tijd voor nemen om het echt te doorgronden. Mijn achtergrond is natuurbeheer, ik ben actief geweest als boswachter en later als herder. Schapen houden zit in mijn familie. Dat is wat ik doe, wat ik geleerd heb en waar ik vandaan kom. Het verschil tussen landbouw en natuur is nu te groot dat moet veel meer een geheel worden. Dat is mijn doel. Het landschap op een juiste manier benutten geeft mogelijkheden. Daar moeten we naar op zoek. Hoe kunnen we het land ten nutte maken en op een goede manier biodiversiteit creëren. Als schaapherder heb ik Bokhasi omarmd daar ga ik verder mee aan de slag. Als schaapherder zie je direct het belang van wat je doet. Hoe de bodem is heeft direct weerslag op je schapen en op het bodemleven. We voeden de wereld maar moeten er ook voor zorgen dat we de bodem voeden. Die processen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als boswachter had ik de kennis maar als herder heb ik het beleefd. De samenhang is ongekend. Om een goede manier van landbouw samen te brengen met natuur moeten we wellicht anders naar de kaders en regelgeving gaan kijken. Ik wil daar graag betekenis aan geven. Wij hebben nu 2000 schapen op 1000 ha grond en zes herders in vaste dienst. In het seizoen kan dat oplopen tot twaalf personen. Onze opdrachtgevers zijn met name grote terreinbeherende organisaties als Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, gemeenten en het Hoogheemraadschap maar ook particulieren”.
Onderdeel uitmaken van het landschap
De komende jaren is de uitdaging om samen met natuurterreinbeheerders circulaire landbouw of natuur inclusief boeren op professionele wijze vorm te geven. Maar dan moeten we het anders gaan regelen. Nu is het vaak een aanneemconstructie voor een stuk natuurbeheer maar voor circulaire landbouw hebben we een langere termijn nodig. We moeten naar een zelfde einddoel werken en gebruik maken van elkaars kennis en informatie. Ik wil niet allen mijn herders graag behouden maar ook door ontwikkelen naar 100% biodiversiteit. We kunnen ook op andere manieren bijvoorbeeld promotioneel samenwerken. Een kudde kan een mooi visitekaartje, een stukje beleving, zijn voor een organisatie. Ook voor moeilijker te beheren landschappen moet een oplossing te vinden zijn zoals het produceren van lamsvlees om lokaal te consumeren. Hier kunnen we elkaar versterken. Vlees moet niet ingevlogen worden uit Nieuw-Zeeland maar gewoon om de hoek opgroeien. Het gaat mij ook aan het hart dat oudere schapen naar Italië getransporteerd worden om worst van te maken. Dat is toch zonde? Die beesten hebben hier een goed leven gehad. Die moeten we hier verwerken tot een mooi stuk vlees of een lekkere worst en vooral ook lokaal consumeren. Dan is de cirkel rond. Schapen kunnen op gronden lopen die voor anderen niet van waarde zijn. Zo creëer je hoogwaardige natuur en produceer je een mooi product. Dat is waar landbouw en natuur elkaar raken en dat is nieuw voor ons bedrijf. We moeten voor diverse natuurgronden gaan bekijken wat we daar nu echt kunnen maken. Er moeten nieuwe vormen ontstaan. Hoe kunnen landbouw en natuur met elkaar omgaan zodat we de doelen behalen en ook nog produceren om lokaal te voeden. Wat ik graag wil is circulaire landbouw samen met natuurorganisaties van de grond krijgen. Ik heb meegedaan aan de Boerenversneller en deze maand houden we onze pitch en gaan we van start. Uiteraard nog wel met de nodige ondersteuning en hulp.
Het is zo leuk om weer opnieuw met je vak bezig te zijn. Opnieuw maar wel met veel meer kennis. Het is echt tijd voor een volgende stap. Vroeger was het doel van de herders om mest te verzamelen, daarna werd stikstof via schapen en mest afgevoerd, nu moeten we het landschap beheren en integreren. Het vak veranderd niet maar het doel wel. De burger leeft van het landschap dat ook gevoed moet worden. Tijdens een rondreis door Amerika kwam ik met Indiaanse kinderen in contact. Zij tekenen zichzelf midden in het landschap. Als je aan Nederlandse kinderen vraagt om zichzelf te tekenen dan tekenen ze zichzelf voor het landschap. Dat vond ik zo frappant. We moeten onszelf als onderdeel van het landschap zien, we moeten er midden in staan. Daar wil ik graag een bijdrage aan leveren. Als boer wil ik daar recht aan doen”.
De provincie NH heeft het begeleidingstraject via Foodhub gesponsord en is supertrots dat ze Marijke als ondernemer in de provincie hebben. Een mooi voorbeeld voor de toekomst.