Wanneer je een wandeling maakt in de tuinen van West, aan de rand van Amsterdam, kun je zomaar een kudde varkens tegenkomen. In een weiland niet ver van de weg, dat onder beheer van de Provincie valt, knorren en wroeten zo’n 30 stuks lekker door de modder. Het zijn de varkens van De Herkomst. Dirk Koolen is De Herkomst een kleine 5 jaar geleden begonnen vanuit de wil om bij te dragen aan goed geproduceerd voedsel en vooral aan een circulaire economie.
Dirk kwam in aanraking met duurzaamheid en circulariteit binnen het thema voedsel toen hij voor InStock een logistieke opdracht deed. InStock haalt restproducten op bij supermarkten en maakt hiervan gezonde maaltijden die zij in haar restaurants op de menukaart zet. ‘Ik zag dat er een aantal reststromen uit de voedselketen komen die we moeilijk direct voor menselijk voedsel kunnen gebruiken. Een groot deel daarvan wordt gecomposteerd of verbrand als biomassa. Dat is eigenlijk ontzettend zonde, want we kunnen deze stromen wel degelijk ook in de voedselketen houden.’ Aldus Dirk.
‘Door varkens met producten te voeden die overblijven bij de verwerking van voedsel voor onszelf, is er geen import van voeding voor hen nodig.'
Opgeruimd dieet
De varkens van Dirk krijgen bierborstel, een reststroom uit de bierbrouwerij van Oedipus, aardappelstukjes en –schillen van Friet van de Tijger die zij overhouden bij het snijden van hun friet, en onverkocht brood van bakkerij MAMA in Zwanenburg en Broodhuys Meijer in Amsterdam. ‘Ze vinden het heerlijk!’ Zegt hij. ‘En als er teveel is kan ik de aardappel en bierbostel op de boerderij fermenteren, dit maakt het langer houdbaar en geeft het een zuurdere smaak, waardoor de varkens het alleen nog maar lekkerder gaan vinden. Varkens houden namelijk vooral van zoet en van zuur.’ Zo helpen de varkens onze resten opruimen.
Dicht om je heen kijken
Aangezien al zijn voerleveranciers zich in de directe omgeving van Amsterdam bevinden en Dirk het direct bij de “producent” ophaalt, eten de varkens bij de Herkomst uit een uitzonderlijk korte keten. De weinige kilometers transport betekenen een stuk minder logistieke uitstoot. Dirk: ‘De enorme hoeveelheid soja die we voor dierenvoeding uit Zuid-Amerika over laten komen naar Nederland kunnen we sterk verminderen wanneer we de circulaire kansen hier beter gaan benutten.’
‘Zolang we vlees eten kunnen we beter goed, duurzaam en zo diervriendelijk mogelijk geproduceerd vlees eten.’
Een varken moet kunnen wroeten
De locatie waar de Herkomst sinds maart 2021 gevestigd is, is geopend door Kees Scheepens, die bekend staat als de varkensfluisteraar. Hij is gepromoveerd op het natuurlijk gedrag van varkens. Varkens willen bijvoorbeeld zoelen, oftewel modderbaden, moeten met hun neus in de aarde kunnen wroeten, en moeten een droge plek hebben, dat laatste is vooral in de winter belangrijk. Daar krijgen ze bij Dirk dan ook de ruimte en faciliteiten voor. Ook leven ze langer dan het gemiddelde varken dat in een supermarktschap belandt. ‘Ik kom zelf uit Brabant. Ik ben opgegroeid in een omgeving waar meer varkens leven dan waar ook. Maar niemand ziet ze, ze staan allemaal binnen in stallen waarin ze hun natuurlijke gedrag op de betonnen vloeren niet kunnen vertonen. Mijn varkens kunnen dat wel. Zo lang we vlees eten kunnen we wat mij betreft beter goed, duurzaam en zo diervriendelijk mogelijk geproduceerd vlees eten. Steeds meer mensen wíllen ook dat hun vlees minder geïndustrialiseerd is geproduceerd.’
tekst loopt door onder afbeelding
Genoeg voor iedereen
Varkens hebben een sterke hiërarchie ‘De grootsten hebben vaak de grootste bek en zijn heel hebberig, de kleintjes hebben dan het nakijken en eten daardoor als laatste, daarom installeer ik op mijn boerderij voerbakken waar ze allemaal tegelijk aan kunnen staan en tegelijk kunnen eten. Ook kunnen ze door de aanschaf van twee Engelse hokken allemaal naar buiten en naar binnen wanneer ze willen.’ De groep wordt meerdere keren per jaar verplaatst naar een nieuw stuk van het veld. Het stuk waar ze gelopen hebben wordt dan ingezaaid met bloemrijk graszaad, waar ze in het volgende jaar weer tussen kunnen wroeten. Op het perceel is genoeg ruimte om met deze werkwijze nog uit te breiden tot 100 varkens. Nu koopt hij zijn Nederlandse Landvarkens, dat is het ras, nog bij de fokker, maar het liefst werkt hij in de toekomst met biggen die op de boerderij bij Amsterdam geboren worden.
‘Ik wil het verhaal achter ons voedsel vertellen en mensen uit de stad het weer laten ervaren’
De boer, de burger.. en een veredelde schuur?
Dirk verkoopt zijn vlees direct aan consumenten en aan horeca in de stad. Voor de verkoop aan consumenten is hij aangesloten bij Boeren en Buren. Dit is een samenwerking van verschillende boeren en producenten. Zij brengen hun producten samen op meerdere afhaalpunten in de eigen regio. Men kan online een bestelling doen en ontmoet bij het ophalen degene die het voedsel heeft verzorgd. De ondernemers staan namelijk in toerbeurten zelf achter de balie. In Osdorp, waar de tuinen van West gelegen zijn, is nog niet zo’n afhaalpunt. Dirk zou dat graag willen opzetten voor zijn eigen vlees en de producten van andere producenten in de directe omgeving. Daarnaast zou hij een plek voor educatie willen creëren. ‘Ik wil het verhaal achter ons voedsel vertellen en mensen uit de stad het weer laten ervaren’ Om dat te kunnen realiseren is hij momenteel op zoek naar een pand nabij zijn boerderij. ‘Dat mag ook een veredelde schuur zijn, als je je jas er maar kunt ophangen en met een groep bij elkaar kunt komen.’