In de pilot KPI-k De Beemster werken akkerbouwers uit de polder aan Kritische Prestatie Indicatoren. Zo’n indicator staat voor een bepaalde meetbare prestatie die effect heeft op een doel van verduurzaming van de landbouw. Bijvoorbeeld het verbeteren van de bodemkwaliteit of het herstellen van biodiversiteit. Met deze pilot geven de boeren in de Beemster advies aan de minister van LNV hoe verduurzaming in de landbouw meetbaar gemaakt kan worden.
Sturen op doelen
Om de landbouw te verduurzamen wordt van boeren gevraagd om allerlei maatregelen te nemen op hun bedrijf. Door de stapeling van maatregelen is soms niet meer duidelijk aan welke doelen de verschillende maatregelen bijdragen. Vandaar dat de akkerbouwers graag vanuit hun eigen vakmanschap inhoud geven aan die lange-termijn doelen. Door Kritische Prestatie Indicatoren uit te laten rekenen, laten de boeren zien welke doelen ze halen. Zo werken ze toe naar doelsturing.
Vanaf eind oktober 2021 zijn in De Beemster verschillende bijeenkomsten georganiseerd. Ook in 2024 kwamen de deelnemende akkerbouwers uit het gebied meermaals samen. 10 akkerbouwers uit de polder doen mee. Andere samenwerkingspartners in deze pilot zijn gemeente Beemster, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Rabobank, Water, Land en Dijken, Provincie Noord-Holland en het ministerie van LNV. De KPI berekeningen worden opgesteld door Wageningen Universiteit in samenwerking met adviesbureau Boerenverstand. De pilot in de Beemster is één van meerdere pilots die rond KPI’s en doelsturing lopen in Nederland, en loopt van 2021 t/m zomer 2025.
Kritische Prestatie Indicatoren
Om te kunnen sturen en belonen op basis van prestaties op doelen is het noodzakelijk dat deze inzichtelijk en overzichtelijk worden gemaakt en de voortgang meetbaar. Hiervoor wordt in de pilot gebruik gemaakt van een systeem van Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s). Iedere indicator staat voor een bepaalde meetbare prestatie die effect heeft op een, of meer van de doelen. Doelen zijn bijvoorbeeld het verbeteren van bodemkwaliteit en het herstellen van biodiversiteit. Voorbeelden van indicatoren zijn stikstofbalans, fosfaatbalans of % gereduceerde grondbewerking. De score die behaald wordt op indicatoren kan worden beïnvloed door verschillende acties. Boeren krijgen hierdoor meer ruimte om vanuit vakmanschap en eigen handelingsperspectief passende acties te nemen om tot de doelen te komen. De meest passende en effectieve manier om naar een doel toe te werken kan namelijk afhankelijk van de context verschillen: denk bijvoorbeeld aan grondsoort, regio, bouwplan en stalsysteem.
Astrid Francis is boerin op een van de deelnemende akkerbouwbedrijven. Het bedrijf wordt gerund door haar man Bram en zijn broer Willem. Inmiddels telen ze 80 hectare aardappels. Ze zijn gespecialiseerd in pootgoed, maar Astrid zelf teelt en vermarkt ook de Beemster Valery, een bijzonder aardappelras, als streekproduct van Beemster bodem. Voor Astrid Francis is de allerbelangrijkste vraag: Hoe krijg je boeren in beweging? Hoe zorg je ervoor dat ze ergens in gaan geloven en hun schouders eronder zetten? “Wat dat betreft is het nu wel echt een lastige tijd.” Zegt ze. “Ik denk dat het voor het systeem van KPI’s heel belangrijk is om te kunnen laten zien voor welke waarden er wordt beloond, en dat boeren dat ook voor zichzelf en anderen inzichtelijk kunnen maken. Vervolgens moet er een duidelijk en robuust systeem zijn waar die beloningen ook daadwerkelijk uit betaald worden”.
De vragen die in de pilot centraal staan
– Welke kansen en of bezwaren zien de akkerbouwers & gebiedspartijen bij toepassing in het gebied per KPI?
– Missen we nog specifieke kpi’s (sector/gebied)?
– Hoe maken we die KPI’s meetbaar?
– Hoe maken we die KPI’s beloonbaar?
Of kortom: Welke KPI’s zijn in welk gebied zinvol om duurzame landbouw te stimuleren en hoe kun je deze belonen?